Armoede op Curaçao

1. Voorwoord

Ik heb besloten om een project over armoede in Curaçao omdat ik in Curaçao woon en er de laatste tijd meer bewust van ben geworden hoeveel armoede hier eigenlijk is. Het staat de laatste tijd vaker in het nieuws en als je goed om je heen kijkt, kun je het soms ook zien, maar het is vaak erg verschuild. Op Curaçao is er veel meer armoede dan in Nederland, je kunt het zelfs een derde-wereld-land noemen. Ik vind armoede een erg triest, maar ook interessant onderwerp: het laat je nadenken en het doet je je eigen voorrechten realiseren.

2. Samenvatting

Armoede is een groot probleem in de wereld, en ook op Curaçao. Armoede is wanneer iemand niet kan voorzien aan primaire levensbehoeften zoals voedsel en onderdak. Het minimum van wat je nodig hebt om van te leven heet bestaansminimum en wordt bepaald door dingen zoals je leeftijd en je leefsituatie.

De armoede in Curaçao stijgt, onder andere door de crisis in Venezuela, en mensen gaan verhuizen naar andere landen. Maar Nederland helpt mee en de economie in Curaçao wordt voorspeld weer te stijgen. CBS heeft een onderzoek gedaan over armoede in Curaçao door de bevolking te interviewen.

Er zijn veel verschillende soorten armoede, maar de belangrijkste zijn absoluut en relatief, objectief en subjectief. Absolute armoede is armoede waar degene te weinig heeft om van te leven, relatief is dat de persoon arm is in vergelijking met anderen. Objectieve armoede is gemeten in geld en wordt vastgesteld door experts, subjectieve armoede is gebaseerd op of de mensen zich zelf arm voelen.

Er is geen vaste oplossing voor armoede. Velen vinden dat de overheid meer moet doen en meer toeslag kan geven. Esther Duflo heeft een Nobelprijs gewonnen met haar armoede-aanpak. Zij bestrijdt armoede erg gericht en klein, en zoekt achter alles dat niet goed gaat een specifieke reden.

3. Betekenis van armoede

Armoede wordt in het algemeen gezien als een situatie waarin iemand te weinig heeft om van te leven: het niet kunnen voorzien in de primaire levensbehoeften. “De primaire levensbehoeften” is een relatief begrip, maar het gaat vaak over dingen zoals voedsel, schoon drinkwater, kleding, onderdak, gezondheidszorg: dingen waar je dus niet zonder kan leven. Maar vaak wordt het begrip armoede ook gebruikt wanneer iemand geen toegang heeft tot secundaire levensbehoeften, zoals luxegoederen aanschaffen, reizen maken, onderwijs krijgen, deelnemen in een sport en andere sociale activiteiten.

Het minimum wat je nodig hebt om van te leven wordt ook wel het bestaansminimum, armoedegrens of leefloon genoemd. Hoeveel je sociaal minimum is, hangt af van je leeftijd en leefsituatie. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen een subjectieve armoedegrens en een objectieve armoedegrens. Bij subjectieve armoedegrenzen gaat het om perceptie van de burgers over hun levenssituatie en objectieve armoedegrenzen zijn gebaseerd op meningen van experts. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelt het bedrag vast. Als je in Nederland woont, krijg je toeslag als je totale (gezins)inkomsten onder dit sociaal minimum komt.

4. Hoeveelheid armoede in Curaçao

De meeste mensen weten dat Curaçao armer en minder ontwikkeld is dan Nederland, maar dat lijkt de laatste tijd alleen maar toe te nemen: je kan het wat dat betreft zelfs een derde-wereld-land noemen. Meer dan 30% van alle gezinnen leeft onder de armoedegrens. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek Curaçao gaat het om zo’n 50 duizend mensen. In Nederland leven maar 8,2% van de huishoudens onder de armoedegrens.

Curaçao is niet echt een derde-wereld-land omdat er relatief veel inkomsten zijn: hierbij valt te denken aan handel, waaronder offshorehandel en de Vrije Zone, olieraffinage (Isla), en toerisme. Ook activiteiten rond de haven, zoals scheepsreparatie en containerverslag zijn erg belangrijk. Maar hier gaat het steeds slechter mee. Een belangrijke oorzaak hiervoor is de crisis in Venezuela, dat dichtbij Curaçao ligt: Venezuela heeft miljoenen dollars schuld bij Curaçao en de raffinage van olie uit dat land is vrijwel stil komen te liggen. Het toerisme op Curacao bloeit echter nog zeer goed.

Steeds meer Curaçaoënaars verhuizen naar Nederland door de slechte economische, financiële en sociale omstandigheden op Curaçao. Vaak zijn ze ook hun baan krijtgeraakt. Hierdoor daalt de bevolking van Curaçao: steeds meer mensen verhuizen dus naar Nederland, maar ook naar Bonaire, Colombia en Amerika. Maar ze komen onvoorbereid naar Nederland en raken in de problemen: soms zelfs zo extreem dat de ouders niet meer voor hun kinderen kunnen zorgen en ze onder toezicht van jeugdzorg komen te staan.

De regering van premier Eugene Rhuggenaath slaagt er al tijden niet in de begroting op orde te krijgen. Eerdere adviezen van het College Financieel Toezicht zijn niet voldoende geweest, of niet uitgevoerd. Rhuggenaath geeft toe dat de problemen fors zijn: de schulden lopen op, de belastinginning is gebrekkig, onderwijs en gezondheidszorg staan onder grote druk en de voorraad deviezen (overheidsgeld dat kan dienen om schulden in het buitenland mee te betalen) slinkt snel. Zoals in de vorige alinea besproken, gaan veel Curaçaoënaars hierdoor naar Nederland: Nederland heeft dus ook last van de armoede in Curaçao.

Daarom begint Nederland mee te helpen: Curaçao krijgt de gelegenheid om tegen een zeer lage rente op de Nederlandse kapitaalmarkt leningen af te sluiten. Ook worden er adviseurs ter beschikking besteld om het eiland te helpen bij het efficiënter maken van de overheid. Hoeveel Nederland verder gaat doen, is nog niet bekend. De officiële status van Curaçao is namelijk veranderd naar zelfstandig land sinds 2010.

De laatste tijd is er vooruitgang zichtbaar: de economie begint op te krabbelen en de krimp neemt af. Voor 2019 verwacht de Centrale Bank een daling van 1,8%, en in 2020 loopt die terug tot 0,1%, werd in augustus 2019 gemeld. Maar helemaal zeker is het niet, vanwege de groeiende onrust in Venezuela en de onzekerheid over de toekomst van de raffinaderij.

Eerder is al gezegd dat Curaçao deels als een derde-wereld-land gezien kan worden en daardoor is de armoede het best op een subjectieve basisbehoefte-benadering te meten in plaats van inkomst-benadering. Dit komt doordat de voorzieningen in een ontwikkelingsland slechter zijn, ongeacht het inkomen. Ook zijn er veel mensen zonder inkomen. In Curaçao is er minder toeslag en bijslag per persoon, iets wat in Nederland ook telt als inkomen. Daarom is dus de basisbehoefte-benadering beter voor Curaçao.

Het CBS heeft een onderzoek gedaan naar armoede op Curaçao in 2016. Het rapport kwam uit in 2019 en heet “Armoede: een subjectieve benadering”. De hoofdvraag is:

“Wat is de armoede situatie van huishoudens, uitgaande van de perceptie van respondenten ten aanzien van hun eigen materiële situatie?”

De deelvragen zijn:

Wat is de armoedegrens per huishoudtype en andere huishoudkenmerken?
Wat is de perceptie van de huishoudens over het al dan niet hebben van voldoende inkomen om mee rond te komen?
In welke mate vinden respondenten dat hun huishouden arm is of rijk?

In onderstaande tabel wordt een toelichting gegeven op de soorten onderzoek naar armoede en het type onderzoeksvragen dat daarbij past. Het onderzoek van de CBS was subjectieve basisbehoefte-benadering. (Zie afbeelding 1).

In het onderzoek van de CBS in 2016 is gebruik gemaakt van een enquête en zijn er voor wat betreft armoede vragen gesteld zoals, “Is uw huishouden in staat is om met het huishoudinkomen in de maandelijkse basisbehoeften te voorzien?” en “Vindt u uw huishouden rijk of arm?”. Dit zijn enkele van de resultaten:

(Zie afbeelding 2,3 en 4).

Bij de eerste tabel zie je van verschillende soorten huishoudens of ze boven of onder de SAG (Subjectieve ArmoedeGrens) leven. Bij de tweede tabel zie je de meningen van huishoudens die boven en onder de SAG leven of ze zelf vinden dat ze genoeg verdienen.

Voor meer en specifiekere resultaten, bekijk “Armoede: een subjectieve benadering. Resultaten van het Budgetonderzoek 2016.” van het CBS.

5. Soorten armoede

Armoede is op te delen in verschillende soorten armoede. Zo bestaat ‘absolute’ en ‘relatieve’ armoede:

Absolute armoede: armoede waarbij je op het randje van het bestaansminimum leeft (het bedrag waarvan de overheid vindt dat iemand minimaal nodig heeft om van te leven) en je geen toegang hebt tot voedsel, veilig drinkwater, sanitair, gezondheid, onderwijs, onderdak, informatie etc. Dit soort armoede komt vooral voor in derde-wereld-landen.
Relatieve armoede: armoede waarbij je levensomstandigheden wordt vergeleken met de levensomstandigheden van een groep personen in je omgeving. Relatieve armoede komt overal voor.

Ook heb je ‘lichte’ en ‘zware’ armoede. Dit is een relatief begrip, maar vaak wordt dit er mee bedoeld:

Lichte armoede: je hebt vaak wel genoeg geld voor eten en een huis, maar geen geld voor onverwachte uitgaven of luxe uitgaven. Dit komt voor bijvoorbeeld voor in Nederland.
Zware armoede: dit zijn de mensen die in absolute armoede leven: ze hebben vaak nauwelijks of geen geld voor voedsel/onderdak en verdienen erg weinig: ze hebben soms salarissen van maar een dollar per dag.

Ook kan een opdeling gemaakt worden in ‘objectieve’ en ‘subjectieve’ armoede:

Objectieve armoede: armoede die wordt gemeten door de persoon zelf: of die zichzelf arm of armoedig vindt en of diegene vindt dat hij niet genoeg geld heeft om goed van te leven.
Subjectieve armoede: armoede die wordt gemeten in geld zoals inkomen en wanneer iemand arm is, wordt vastgesteld door experts.

Tenslotte wordt er opgedeeld in ‘kansarmoede’ en ‘generatiearmoede’:

Kansarmoede: dit is wanneer iemands kansen om voldoende deel te nemen aan dingen zoals onderwijs, arbeid en huisvesting, beperkt worden, onder andere door een laag inkomen.
Generatiearmoede: generatiearmoede gaat over kinderen die in een arm gezin worden geboren en hierdoor minder kansen hebben op bepaalde vlakken heeft.

6. Oplossingen voor armoede in het algemeen en op Curaçao

Armoede is nog steeds een groot probleem in onze huidige maatschappij. Hoe zou dit opgelost kunnen worden? Er is hiervoor helaas niet één antwoord: er zijn verschillende mensen die verschillende aanpakken hebben bedacht. Om een oplossing voor dit probleem te vinden, moet je eerst weten wat de oorzaak is.

Als je door de tijd heen kijkt, neemt de armoede wereldwijd relatief én absoluut af. In 1820 leefde 84% van de wereldbevolking in extreme armoede, in 1981 was dat 44% en in 2016 was het onder de 10%. Maar, die “iets minder dan 10%” betekent nog steeds dat er ongeveer 900 miljoen mensen in extreme armoede leven.

In veel gevallen van armoede in derde-wereld-landen doet de overheid niet goed zijn werk of helpt de overheid de bevolking niet met financiële problemen. In bijvoorbeeld Nederland helpt de overheid mensen met een laag inkomen door bijstand, kortingen voor mensen met een minimaal inkomen, kwijtschelding van gemeentelijke belastingen, individuele inkomenstoeslag, voorkomen van schulden en schuldhulpverlening etc. Overheden van andere landen doen dit niet, wat zorgt voor meer armoede. De overheid heeft dus veel invloed op armoede.
De laatste tijd is Esther Duflo erg bekend in het nieuws: zij heeft namelijk een oplossing voor armoede bedacht en hiermee de Nobelprijs voor de Economie gewonnen. Zij werkt samen met Abhijit Banerjee en Michael Kremer en ze behoren tot een groep ontwikkelingseconomen. Ze worden ook wel de ‘randomistas’ genoemd, wat verwijst naar de randomized controlled trial. Dit is een term gebruikt in de medische wereld: het is een methode waarbij de te onderzoeken groep in tweeën wordt gedeeld: een helft krijgt het experiment, de andere helft dient als controlegroep. Deze werkwijze past ze toe bij haar aanpak. De ultieme vraag is bij haar, ‘Welke interventies werken, waarom, en tegen welke kosten?’. Bijvoorbeeld, onderwijs. Waarom leren kinderen niet wat ze leren? Deze vragen nemen soms onverwachte resultaten met zich mee. Zo bleek dat in Kenia veel schoolkinderen ziek door een simpele worminfectie en daardoor niet naar school gaan. De pil hiertegen kost 1,36 dollar per jaar. Deze ‘no-nonsense’ aanpak levert tastbare, specifieke resultaten op.
Ik vind zelf dat er veel te veel verschil is tussen de hoeveelheid geld mensen hebben: er zijn multimiljonairs en er zijn mensen die niet meer dan een paar munten hebben. Stel je voor dat iedereen die meer dan een miljoen dollar heeft, de rest moet weggeven en het wordt verdeeld over de arme mensen in dat land. Langzamerhand zal het geld dan meer gebalanceerd zijn over de burgers.
Ook is inflatie en geen vertrouwen in de valuta een probleem wat tot armoede kan lijden: mensen verdienen hetzelfde maar kunnen minder voor hun geld krijgen. Daarom lijkt het me goed om maar één valuta, of alleen een paar te hebben, zoals nu al is gedaan in de Europese Unie.

7. Bronnenlijst.

https://www.encyclo.nl/begrip/armoede
https://nl.wikipedia.org/wiki/Armoede
https://www.finler.nl/bestaansminimum/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Armoedebestrijding
https://wikikids.nl/Armoede
https://www.ensie.nl/redactie-ensie/kansarmoede
https://caribischnetwerk.ntr.nl/2019/08/26/hulporganisaties-zien-armoede-op-curacao-toenemen-en-uitbreiden-naar-nederland/
https://curacao.nu/armoede-neemt-toe-op-curacao/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Cura%C3%A7ao#Economie
https://longreads.cbs.nl/welvaartinnederland-2019/armoede-en-risicogroepen/
https://curacao.nu/mensen-vertrekken-door-economie/
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-curacaose-economie-zit-in-het-slop-en-daar-moeten-nodige-miljoenen-uit-nederland-wat-aan-doen~bb955c4b/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
https://koninkrijksrelaties.nu/2019/08/30/economie-van-curacao-krabbelt-op-die-van-sint-maarten-toont-fors-herstel/
https://www.uwv.nl/particulieren/overige-onderwerpen/toeslag-van-uwv/detail/hoe-hoog-is-mijn-toeslag
https://decorrespondent.nl/10029/armoede-hoe-krijgen-we-dat-de-wereld-uit/436973559-50486e74
https://www.volkskrant.nl/economie/nobelprijs-voor-economie-naar-no-nonsense-armoedebestrijders~bacefc66/
https://www.trouw.nl/nieuws/echte-armoede-is-slecht-te-meten~b2c0e4d1/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/armoedebestrijding/armoede-verminderen

Geschreven in December 2019