Suiker

1. Inleiding.

Suiker, ook wel sacharose of sucrose genoemd, iedereen kent het. Het is lekker zoet. Maar waar zit het eigenlijk allemaal in? Hoe wordt het gemaakt? Waar wordt het voor gebruikt en wat doet het met je lichaam? Alles over suiker lees je in dit verslag.

 

2. Hoe wordt suiker gemaakt?                   

 

Suiker kan uit suikerbieten, suikerpalm en suikerriet gewonnen worden. Maar ja, hoe kom je van die planten tot suiker?

Als de suikerbieten rijp zijn, worden ze geoogst. Dan worden ze met vrachtwagens naar suikerfabrieken vervoerd en erg goed gewassen. Dan worden ze in fijne reepjes gesneden. Gewassen, gesneden suikerbieten worden ook wel snijdsel genoemd. De suikerbieten gaan daarna in een grote ketel, waarin de suikerbieten worden verhit tot 70 graden. Hierna gaan de suikerbieten naar de diffusietoren, waar ze heel langzaam in water worden geroerd, zodat de suiker uit de suikerbieten in het water oplost. Het water met suiker (ruwsap) wordt gefilterd en gekookt.  We moeten nu van dit vloeistof kristallen maken, zodat het poeder kan worden. Hoe gaat dat?

Doordat ruwsap niet opeens kristallen aanmaakt, leggen we kleine kristalletjes in de pan, waar de suiker dan omheen gaat vormen. Het kristal wordt steeds groter! Het is nu een soort stroperige vloeistof, nog wel nat dus. Het wordt door een snelle centrifuge gehaald om het droog te maken, en dan hebben we mooi, wit poeder, geraffineerde suiker.

Suikerriet wordt geoogst en daarna wordt sap eruit geperst.  Nu hebben we een beetje hetzelfde als het ruwsap van de suikerbieten en er wordt nu ook hetzelfde mee gedaan. We filteren en koken het en daarna laten we het kristalliseren.

Bij suikerpalm worden er stukken van een suikerpalm afgehaald. Hierdoor druipt het sap eruit.  Het sap wordt daarna ingekookt. Hoe langer het wordt gekookt, hoe harder het wordt. Het zijn dus geen korrels, maar het is een kleverige vloeistof of een hard blok. Het is ook gezonder dan de andere soorten suiker, omdat er minder mee wordt gedaan, en er blijven hierdoor meer vitaminen in zitten. Deze manier wordt wel veel minder gebruikt.

 

 

3. Wat doet suiker met je lichaam?

 

Geraffineerde suiker is erg slecht voor je. Voor je tanden, je weerstand, wat eigenlijk niet? Hier een lijstje.

Hersenen: Suiker zorgt ervoor dat het beloningssysteem in je hersenen wordt geactiveerd, waardoor je je prettig gaat voelen. Daarom denken veel mensen ook dat suiker verslavend is!

Gebit: Bacteriën in je mond zetten suiker om in zuren en die tasten je gebit aan.

Tekort aan voedingsstoffen: Doordat suiker erg vult, eet je minder voedingsstoffen. Hierdoor kan je snel moe raken, hoofdpijn krijgen en ook darmklachten krijgen.

Overwicht: De suiker die je eet en drinkt kan zorgen voor een grotere aanmaak van vetcellen. Door te veel suiker kan je alvleesklier ook overbelast raken, waardoor hij zijn werk niet goed doet.

Maar is dit ook hetzelfde voor natuurlijke suikers?

Geraffineerde suikers worden ook wel ‘lege’ koolhydraten genoemd, omdat het wel koolhydraten zijn, maar er geen voedingsstoffen en vitaminen meer in zitten. Voorbeeld: kristalsuiker.

Natuurlijke suikers, daar zitten koolhydraten met voedingsstoffen en vitaminen in. Voorbeeld: Suiker in fruit.

Er is nog een soort, die door de meeste mensen ook geraffineerd wordt genoemd, maar door andere mensen niet, namelijk ongeraffineerde suiker. Dit is suiker die wel bewerkt is, maar niet zoveel als geraffineerde suiker. Hier zitten dus meer voedingsstoffen in. Voorbeeld: Palmsuiker.

Natuurlijke suikers zijn dus wat beter voor je, maar nog steeds moet je er niet tè veel van eten. Maar het is wel een beter tussendoortje!

 

4. Waar zit suiker in en waarom zit het erin?

 

In alles eigenlijk! Maar let op er zijn dus twee soorten suikers: natuurlijke suiker en geraffineerde suiker. Natuurlijke suiker zit bijvoorbeeld in groente en fruit. Geraffineerde suiker is de suiker waar ik het in hoofdstuk 1 over had. Daarom is het moeilijk om te kijken op etiketten of ergens veel suiker in zit, omdat men bij de grammen suiker bij de voedingstabel ook natuurlijke suikers mee tellen. Wel is bijna overal geraffineerde suiker aan toe gevoegd: mayonaise en andere sauzen, cornflakes (met fruit) enzovoort. Ook producten die gezond lijken, zoals meergranen koekjes, cornflakes met fruit, daar zit nog steeds heel veel suiker in. Ook zijn er veel schuilnamen voor suiker, erg veel. Hier zijn twee sites van de schuilnamen: In het Nederlands en in het Engels.  

Maar waarom zit er in zoveel producten suiker? Daar zijn verschillende redenen voor. Om natuurlijk een lekker zoet smaakje te geven, maar ook om andere redenen:

Smaakversterker: door een schepje suiker in een gerecht te doen, wordt de smaak net wat lekkerder en sterker.

Verdikker: een schepje suiker, daar wordt snoep steviger van, cake luchtiger en ijs smeuïger.

Conserveringsmiddel: Doordat bacteriën niet van te zoet houden, gaan ze dood en bederft het voedsel minder snel.

Kleurstof: Karamel (verhitte suiker) wordt vaak gebruikt voor een mooi bruin maar ook voor een bleke kleur.

Decoratie: Cakes en wafels worden bijvoorbeeld gedecoreerd met een laagje poedersuiker.

 

5. De scheikunde achter suiker.

Voordat we beginnen, eerst even wat herhalen over atomen en moleculen.

Atomen zijn de kleinste deeltjes van een stof waaraan je nog kan zien welke eigenschappen de stof heeft. Alles bestaat uit atomen. Je lichaam, huisdieren, huizen, alles! Er bestaan 118 verschillende atomen. Als je wil weten welke er allemaal bestaan, moet je kijken in het ‘periodieke systeem der elementen’. Goud is een voorbeeld van een atoom. Er zijn nog kleinere deeltjes in een atoom; de protonen, elektronen en neutronen die in de kern van een atoom zitten. Protonen zijn negatief geladen, en stoten elkaar af, en neutronen zijn neutraal geladen en houden alles bij elkaar. Elektronen draaien om de kern heen.
Moleculen zijn opgebouwd uit atomen. Er zijn heel veel combinaties mogelijk. Het molecuul waterstof bestaat bijvoorbeeld uit twee water-atomen, en een zuurstofatoom. Binnen moleculen kunnen atomen  op verschillende manieren aan elkaar vast zitten. Moleculen kunnen ook zelf aan elkaar vastzitten, zoals sacharose.

Het molecuul sacharose, ook wel tafelsuiker of kristalsuiker genoemd, bestaat uit glucose en fructose. Dit kan je heel goed zien in het plaatje van het molecuul. Dit is sacharose:

En dit zijn glucose (links) en fructose (rechts):

                                    

Sacharose is dus glucose en fructose, met een O-atoom (zuurstof) er tussenin. De formule voor dit molecuul is C₁₂H₂₂O₁₁.
Sacharose bestaat uit H-atomen, O-atomen en C-atomen. H-atomen zijn waterstofatomen, O-atomen zijn zuurstofatomen en C-atomen zijn koolstofatomen.

Suikers worden in je lichaam afgebroken in de kleinere stukjes zoals glucose en fructose. Dit zijn monosachariden, kleine stukjes die direct opneembaar zijn in je bloed. Disachariden zoals sacharose moeten in monosachariden worden gesplitst. Dit gebeurt in je maagdarmstelsel door enzymen, eiwitten die chemische processen helpen. Amylase is het enzym dat sacharose splitst. Fructose wordt verwerkt in je lever en glucose wordt opgenomen in je bloed. Een stofje genaamd insuline zorgt ervoor dat het glucose wordt omgezet in een brandstof.

 

6. De geschiedenis van suiker.

 

Hoelang voegen we al suiker toe aan producten?

Het lukte in India voor het eerst om suiker te maken, rond 500 voor Christus. Daar was veel suikerriet, dat mensen gebruikten om op te kauwen voor een lekker zoet smaakje. Toen kwam iemand op het idee om het te gaan persen en daarna te kristalliseren. Dus India had suiker! Ze hielden het geheim, zodat andere landen geen suiker gingen maken. Dat lukte goed, tot in de zevende eeuw, toen de Arabieren het land binnen vielen. Al snel hadden ze het recept. Doordat de Arabieren in die tijd zoveel landen veroverden, gingen landen als Spanje en stukken van Afrika ook suiker produceren. In de 11e eeuw kwam West-Europa, door de kruistochten, ook aan suiker. Toen ging suiker ook naar het oosten toe. Goed gedaan Arabieren! Nog niet heel veel mensen hadden het, want suiker was erg duur en luxe.

De beroemde ontdekkingsreiziger Columbus nam wat suikerriet mee naar het Caribisch gebied, om te kijken of het daar ook groeiden, en dat was zo, zelfs heel goed! Hierdoor werd er daar erg veel suikerriet verbouwd, en werd er veel geld mee verdiend, maar ook veroorzaakte ook slavenhandel.

Pas rond de 19e eeuw kon iedereen suiker betalen. En nu, in de 21e eeuw, eten we (Noord-Amerika en West-Europa) 30-40 kilo suiker per jaar per volwassene!

In 1880 was suikerbiet een beroemd bestanddeel voor suiker geworden, zeker toen de import van suikerriet moeilijk werd.

 

7. Suikerziekte

 

Sommige mensen hebben suikerziekte, ook wel diabetes genoemd. Mensen die suikerziekte hebben, die kunnen hun bloedsuiker niet in evenwicht houden. Dit komt doordat ze te weinig insuline in hun bloed hebben. Er zijn twee soorten van deze ziekte: diabetes 1 en diabetes 2.

Diabetes 2 komt het vaakst voor, 9 op de 10 mensen met diabetes heeft diabetes 2. Hier hebben ze gewoon te weinig insuline en reageert hun lichaam er niet op. Bij Diabetes type 1 worden de cellen die normaal gesproken insuline aanmaken worden zonder dat het nodig is door je lichaam als vijandige cellen gezien en daarom vernietigd. Diabetes type 1 maakt zodanig ziek dat het meestal vrij snel ontdekt wordt.

Diabetes type 2 ontstond vaak op latere leeftijd, maar komt ook steeds meer voor bij kinderen en jongvolwassenen. Ongezonde voeding, veel suikers, weinig beweging en roken kunnen diabetes type 2 veroorzaken, en doordat jongeren steeds vaker zo leven, krijgen veel jongeren type 2.

 

Geschreven in april 2018